1. Giriş
İnsan Bilgisayar Etkileşimi (İBE) alanı, günümüzde hızla gelişen bilgisayar sistemlerinin,
yazılımların veya çeşitli teknolojilerin bireyler tarafından daha verimli ve etkili kullanılması
konusunda, en doğruyu ortaya çıkarmaya çalışan ve kullanıcı memnuniyetini ön plana koyan
tasarımları amaç edinen, mühendislik, eğitim bilimleri, sosyoloji ve psikoloji gibi alanlarla
ilişkilidisiplinler arası bir alandır (Shneiderman, 1998; Çağıltay, 2005).Kullanıcı, görev,
arayüz ve bağlam bileşenlerinden oluşan İBE alanı, tasarım, değerlendirme ve uygulama
süreçleriyle etkileşimli teknolojiler geliştirmeyi amaçlamaktadır (Acartürk ve Çağıltay, 2006).
Etkileşimli teknolojilerin geliştirilmesi kullanılabilirliğe bağlıdır. Kullanılabilirlik ise,
etkililik, verimlilik ve memnuniyetin bir arada değerlendirilmesiyle ortaya çıkarılabilir
(Acartürk ve Çağıltay, 2006; Kurşun ve diğerleri, 2012).Etkililik, kullanıcıların uygulamayı
kullanarak yapması beklenen işleri ne kadar başarabildiğini; verimlilik, kullanıcının belirlenen
işi ne kadar sürede yaptığı; memnuniyet ise kullanıcının uygulamayı kullanırken oluşan
fikirlerin ölçüsünü ifade eder (Acartürk ve Çağıltay, 2006; Kurşun ve diğerleri, 2012). Nielsen
(2012), kullanılabilirliğin 5 temel özelliğini ise şu şekilde tanımlamaktadır:
Öğrenilebilirlik: Kullanıcıların arayüzle karşılaştıkları ilk seferde temel işlemleri
yapmalarının ne kadar kolay olduğunu ifade eder.
Verimlilik: Arayüzü bir defa öğrendikten sonra işlemlerin hangi hızda yapıldığını
ifade eder.
Memorability: Kullanıcıların arayüzü kullanmadıkları belirli bir süreden sonra tekrar
kullanabilme yeterliliğini ifade eder.
Hatalar: Kullanıcıların ne kadar hata yaptıklarını, bu hataların ne kadar ciddi
olduğunu ve bu hatalardan ne kadar kolay kurtulabildiklerini ifade eder.
Memnuniyet: Arayüzün ne kadar keyifle kullanıldığını ifade eder.
Kullanılabilirlik, arayüzlerdeki etkileşime bağlıdır. Arayüz tasarımında kullanılan yöntemler
şunlardır: (Acartürk ve Çağıltay, 2006):
Stil Kılavuzları
Tasarım Kılavuzları
Kullanılabilirlik Testleri
Stil kılavuzları, genellikle arayüz geliştiren büyük firmalar tarafından geliştirilen tasarımlarda
kullanılmak üzere hazırlanır. Tasarım kılavuzları ise arayüzlerin kullanılabilirliğini artırmak
amacıyla geliştirilmektedir. Nielsen(1995) önerdiği kılavuzda arayüz tasarımında basit
diyalog kullanımı, basit dil, minimum hafıza yükü, tutarlılık, geribildirim, işlemlerde açıklık,
kısayol, uygun mesajlar, hata engelleme ve yardım gibi hususların önemli olduğunu
vurgulamaktadır. Nielsen (2000), ayrıntılı kullanılabilirlik testi yapmanın kaynak israfı
olacağını ve en iyi sonuçların beş denekten fazla olmayan küçük testlerle elde edilebileceğini
ifade etmektedir.Nielsen (2000), kullanılabilirlik ile denek sayısı arasındaki ilişkiyi şu şekilde
göstermektedir:
